TRÍ TƯỞNG TƯỢNG

CHU QUÝ

      Xưa nay nói đến trí tưởng tượng là người ta chỉ nghĩ đến văn chương, nghệ thuật và đối tượng sản sinh ra chúng. Hiển nhiên không có trí tưởng tượng thì không có nhà văn, không có tác phẩm nghệ thuật. Điều sơ đẳng này ai cũng biết. Nhưng nếu ai cũng chỉ biết như vậy thì vô tình đã hạ thấp, tự khoanh vùng giới hạn vai trò của trí tưởng tượng.

      Trí tưởng tượng quan trọng hơn học vấn! - Khi nói như vậy, ông tổ của thuyết tương đối muốn cảnh báo nhân loại rằng thảm họa lớn nhỏ, những tăm tối về trí tuệ... đều có nguyên nhân từ việc thiếu trí tưởng tượng. Không có trí tưởng tượng con người không thể vẽ sơ đồ các nguyên tử, sẽ không có toán học, không có phần mềm phần cứng, không thể hình dung ra lịch sử tiến hoá của nhân loại. Để lên được vũ trụ, đặt chân xuống mặt trăng, con người không thể không được dẫn đường bằng trí tượng tượng. Nhưng đấy là những chuyện quá hiển nhiên đồng thời quá xa vời. Có một lĩnh vực vô cùng cần đến trí tưởng tượng nhưng nó luôn luôn bị bỏ qua hoặc xem thường nhất: đó là lĩnh vực hoạch định các chính sách (ở tầng cao hơn là luật pháp), đưa ra những quy định liên quan đến lợi ích của hàng triệu người. Với những người thiếu trí tưởng tượng họ chỉ chăm chú đến khía cạnh lý thuyết, sao cho chính sách đó, quy định đó đảm bảo nằm trong khung pháp luật. Nói khác đi họ chỉ quan tâm đến việc đặt ra những quy định mà không để ý đến quá trình sẽ đi vào đời sống của quy định ấy. Người có trí tưởng tượng sẽ luôn hình dung thấy trước những gì sẽ diễn ra sau một chính sách, một quyết định nào đó. Anh ta sẽ không tuỳ tiện cắt điện, cắt nước vào những hôm thời tiết oi bức, bởi anh ta thấy trước cảnh hàng vạn đứa trẻ sẽ giãy đành đạch trên giường trong khi hàng vạn người khác thoi thóp ngoi ra đường... Anh ta sẽ thấm nỗi khổ của người dân lặn lội đường xá xa xôi, bỏ công bỏ việc để đến công đường làm thủ tục giấy tờ nên tìm cách chia sẻ với họ thay vì hạch sách vô tội vạ. Anh ta hiểu được nỗi đau của người bị thu hồi đất đang an cư hợp pháp để tìm mọi cách tạo sự bù trì tối đa cho họ... Càng những chính sách lớn liên quan đến nhiều người, càng cần những trí tưởng tượng phong phú tham gia hoạch định. Và đã đến lúc khả năng tưởng tượng (phẩm chất này hóa ra rất dễ thấy) phải được tính như là năng lực cần có khi đề bạt một cán bộ nào đó.

                                                                                           C.Q