GIÀ

TRẦN ĐỨC TIẾN

          Thế quái nào mà ngay từ hồi còn khá trẻ (trên dưới ba mươi), mình đã khoái viết về những anh già. Nhân vật già trong truyện của mình cũng không có tên, chỉ được gọi là “lão”. Một “lão” sống độc thân trong khu tập thể, cả đêm lo sốt vó vì trận bão có thể quật đổ cây bàng ngoài sân, đè bẹp căn phòng ọp ẹp của lão. Một “lão” khác suốt ngày trò chuyện với con mèo cưng như trò chuyện với người, lo cả chuyện hỏi vợ cho mèo (vì nó là con mèo đực). “Lão” khác bỏ cái làng chài dưới chân núi lên sống ở lưng chừng núi, có cái thú tiêu khiển lấy móng tay dài ngắt đôi con kiến để thấy cái đầu quay lại ngoạm cái bụng tha về tổ, chơi chán vạch quần đái vào tổ kiến, rồi cuối cùng bị đàn kiến tha ra con đường mòn dẫn về làng… Truyện cuối cùng này rất kinh. Giờ đọc lại vẫn thấy sởn cả người. Thế mà khi in ra chỉ có duy nhất một bạn đọc… trân trọng ngả mũ (he he) - một ông họa sĩ vẽ sơn mài vô danh, tình cờ gặp mình ở nhà người quen.

          Có lẽ vì mình hay viết về người già, nên ngay cả khi còn trẻ, nhiều người vẫn tưởng mình là nhà văn già. Bằng chứng là từ trước đến giờ, mình chưa từng được dự bất kỳ một hội nghị nhà văn trẻ nào. Tận đến hội nghị lần thứ 7 ở Hội An cách đây 5 năm, mình mới được một đồng chí trong ban tổ chức mời, nhưng không phải mời đến dự hội nghị, mà là để… chơi, đánh đu với các em 7X, 8X. Lúc ấy già đáu rồi, bố ai còn dám vác mặt đến.

          Mình không bôi bác người già. Không chống lại sự già. Viết về người già cũng không phải là cách tự trấn an nỗi sợ già, sợ chết. Ai mà chả đến lúc già? Trốn trời chẳng thoát, trừ khi trời bắt tội chết yểu. Mình viết như thế là chỉ muốn mài sắc thêm cái nhìn của mình, nhìn cho thấu đáo mọi nhẽ xem lúc già mình sẽ như thế nào. Lường trước mọi điều may ra tránh được những bỡ ngỡ, những “bất cập” (bọn nhà báo bây giờ sính dùng từ này) khi mình già thật. Chẳng hạn, những cái bệnh như nói trước quên sau, nói với người này lại tưởng nói với người kia. Húp bát canh thì nước canh rớt xuống cằm. Chả cười chả khóc gì mà mắt cũng tự nhiên nhoèn ướt. Nói chuyện lúc hăng lên văng cả nước bọt. Mà chả phải chỉ có văng nước bọt. Già còn hư đến mức một cái trung tiện cũng không kiểm soát được. Hồi trẻ ngồi giữa đám đông, buồn đánh rắm thì cố nhịn, nhịn không nổi mới chủ động âm thầm thả quả bom nổ chậm. Chứ lúc già là nó tự động buột ra thành tiếng, thiên hạ chẳng cần “túng bủng tùng xòe” (*) cũng biết đích danh thủ phạm để tha hồ lườm nguýt hay giả đò ngó lơ.

          Anh H. hơn mình khoảng chục tuổi, tức là năm nay ngót nghét bảy mươi, chơi với mình khá thân. Tiếng là thân nhưng anh em ở xa nhau, chủ yếu chuyện trò với nhau qua điện thoại. Hôm vừa rồi mình có dịp ghé qua cái thị xã nơi anh ở, buổi sáng hẹn anh  ra quán cà phê. Hai anh em ngồi với nhau suốt mấy tiếng đồng hồ. Anh H. nói nhiều và nói rất hăng. Từ chính trị đến văn chương, chuyện gì anh cũng có thể bàn, và đưa ra những ý kiến sắc sảo khiến mình bái phục. Chỉ đến lúc đứng dậy ra về, mình mới kịp giật mình… Anh H. cứ loay hoay mãi với cái xe máy khi phải dắt nó từ trên hè xuống lòng đường. Khi đưa được nó xuống rồi, anh lại loay hoay thêm một lúc mới quay được đầu xe. Rồi lập cập vắt chân qua yên xe, lúng túng thế nào suýt đổ kềnh cả xe lẫn người. Anh nổ máy chạy đi rồi, mình đứng nhìn theo, lặng đi hồi lâu. Không ngờ anh H. lại già yếu đi nhanh đến thế. Mươi năm nữa đến lượt mình, cũng yếu chân yếu tay, đi đứng lẫm chẫm như anh H. bây giờ thì buồn nhỉ?

          Nhưng chắc chắn sẽ buồn hơn, với những ai già rồi mà vẫn… tưởng mình còn trẻ. Tuổi già xấu xí, ốm đau, bệnh tật, lú lẫn, dẹo dọ cả thể xác lẫn tinh thần, là gánh nặng cho chính mình và cho những người thân, không biết tự trút bỏ những ham hố đi là rất khốn nạn. Khối anh già rất sợ về hưu. Đến tuổi hưu là tìm cách tránh né, trì hoãn, cù nhầy xin thêm một bậc lương, một cái quyết định lên chức. Có anh nhận quyết định hưu rồi còn lầy lữa không chịu bàn giao. Mình biết một sếp kiên trì bám trụ như thế, tận đến lúc cậu văn thư cầm quyết định hưu lên phòng, thấy sếp ngồi trên ghế bành, đầu gục xuống bàn, bất động. Cậu văn thư tá hỏa, vội vàng chạy đến, lay gọi thật lực sếp mới hồi lại. Hai mắt đờ đẫn, rãi chảy xuống mép, sếp không còn nhận ra mình đang ở chỗ nảo. Vài ngày sau đám cán bộ ở cái cơ quan ấy truyền tai nhau: sếp cố tình chết ở nhiệm sở, để cơ quan phải lập bàn thờ, hương khói cho “ngài” vĩnh viễn.

          Anh T. là thi sĩ lừng danh từ thời chống Mỹ. Mình cũng dân viết lách nhưng thuộc lớp đàn em. Mấy lần hội họp đông người có mặt anh, mình chỉ dám đứng xa xa nhìn. Hôm vừa rồi dựa hơi người quen mới được vinh hạnh ngồi cùng mâm rượu. Trước khi vào bữa, anh rút tập thơ mới in ra ký tặng mọi người. Lúc đưa sách cho mình, anh cười cười, giọng kẻ cả: mày chịu khó đọc thơ đi mày? Mình cũng cười cười, đưa cả hai tay ra nhận tập thơ: dạ, dạ, em xin đọc ngay, xin đọc ngay! Miệng nói thế nhưng bụng nghĩ: chắc gì bác đã đọc thơ nhiều bằng em? Rồi buổi chiều hôm ấy nằm một mình trong khách sạn, mình cẩn thận đọc hết tập thơ mới của anh T.

          Biết nói thế nào bây giờ nhỉ? Bao nhiêu cái hồn nhiên, tài hoa thời anh còn trẻ biến đâu mất cả? Giờ thấy toàn ý tứ vặn vẹo, chữ nghĩa vặn vẹo, đọc xong không thấy mỏi đầu mà lại thấy mỏi hàm. Đọc thơ anh mà mình cứ nghĩ đến những con sóng ở ngoài Bãi Sau lúc triều xuống - những con sóng vẫn cố nhoài vào bờ, giống như anh T cố nhoài vào thơ, càng cố nhoài vào gần thì càng rút ra xa hơn nữa.

          Nhiều nhà văn cặm cụi viết, cặm cụi đi mãi một con đường đã trở nên quá quen thuộc mà không hề biết giật mình. Thế là già từ khi nào mà không tự biết.

          Lại có cả những anh đã tắc tị từ lâu, giờ chỉ ngồi hưởng lộc của quá khứ, lâu lâu lôi tác phẩm cũ ra sửa lại vài câu rồi cho tái bản, sợ thiên hạ quên mặt quên tên thì chịu khó xuất hiện ở hội thảo này diễn đàn kia… Thế là bệnh già đã đổ đốn ra đến mức lờn hết thuốc.

                                                                   29-8-2011

                                                                     T.Đ.T

---------------------------------------------------------------------------------

(*): Khi ngửi thấy “mùi lạ” trong đám đông trẻ con, một đứa đứng ra lần lượt chỉ mặt từng đứa và đọc bài đồng dao:

            “Túng bủng tùng xòe

            Ba le cốc xịt

            Ông lão đi qua

            Bà già đi lại

            Chửi cha đứa nào

            Đánh rắm thối thế”.

            Bài đồng dao kết thúc ở đứa nào thì đứa ấy chính là thủ phạm.